Betaalbare Warmtenetten: Uitdagingen en Oplossingen voor een Duurzame Toekomst

Graag informeert HillFive u met dit artikel over de uitdagingen en belangrijke overwegingen met betrekking tot warmte tarieven voor bewoners die zijn aangesloten op een warmtenet.

De centrale vraag is hoe warmte betaalbaar te krijgen en niet duurder dan alternatieve verwarmingsopties zoals gas.

Warmtenetten bieden een veelbelovende oplossing voor de energietransitie. Ze kunnen gebruik maken van duurzame warmtebronnen zoals geothermie, afvalverbranding en aquathermie om meerdere huizen in een wijk te verwarmen. Hoewel warmtenetten bijdragen aan een aardgasvrije toekomst, is de grootste uitdaging ervoor te zorgen dat de tarieven betaalbaar blijven voor de burgers.

Momenteel zijn de kosten voor warmtenetten vaak hoger dan die voor traditionele gasverwarming om verschillende redenen:

1. De opwek en transportkosten zijn hoger dan bij gas: De tarieven voor warmte via een warmtenet worden jaarlijks vastgesteld door de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en mogen niet hoger zijn dan de kosten voor een vergelijkbare hoeveelheid warmte opgewekt met gas. Toch kunnen de kosten voor warmte stijgen door algemene stijgingen in energie kosten [1]. Omdat de tarieven zijn gekoppeld aan de gasprijs, en de opwek en transport kosten van een warmtenet hoger zijn, is verwarmen met  gas nog steeds aantrekkelijker (want de kosten voor opwek en transport van gas zijn lager).
2. Aansluitkosten: Het aansluiten van een woning op een warmtenet brengt eenmalige kosten met zich mee. Deze kunnen variëren per gemeente en wijk, en soms is er subsidie beschikbaar om deze kosten te dekken [1].
3. Vaste kosten: Naast de variabele kosten voor het verbruik van warmte, zijn er ook vaste kosten voor het gebruik, onderhoud en de aansluiting op het warmtenet. Deze vaste kosten, ook wel vastrecht genoemd, omvatten onder andere de huur van de aflever set en het meten van het warmteverbruik[1].
4. Beperkte keuze: Warmtenetten zijn vaak eigendom van één aanbieder, waardoor consumenten niet kunnen kiezen tussen verschillende leveranciers zoals bij gas en elektriciteit. Dit kan de concurrentie beperken en de prijzen hoger houden[1]. Hiervoor is het Niet MeerDanAnders principe ingesteld dat bepaalt dat de warmtekosten nooit hoger mogen zijn dan bij het gas alternatief.
5. Infrastructuur en onderhoud: De aanleg en het onderhoud van de infrastructuur voor warmtenetten zijn complex en kostbaar. Dit omvat het leggen van leidingen en het op peil houden van de warmtevoorziening[2].

Voorbeelden uit de praktijk

In de grote steden Amsterdam en Rotterdam zijn er meerdere situaties ontstaan waarbij de gemeente de burger heeft gecompenseerd voor te snel gestegen warmte kosten.

Voor de ontwikkeling van het warmtenet in Delft was het een uitdaging om een warmtenet op basis van relatief hoge vaste kosten en relatief lage variabele kosten in vergelijking met aardgas te matchen met de huidige kosten. Dit is uiteindelijk opgelost met een stelsel van tijdelijke kortingen en toeslagen die per afzonderlijk gebouw worden bepaald.

Nieuwe Wetgeving

Om deze problemen aan te pakken, is er nieuwe wetgeving in de maak. De ‘Wet collectieve warmte’ (Wcw) is ontworpen om de betaalbaarheid, duurzaamheid en leveringszekerheid van warmtenetten te garanderen. Deze wet geeft lokale overheden een meerderheidsbelang in warmtenetten, waardoor ze meer controle hebben over de tarieven en de bescherming van consumenten tegen onnodig hoge kosten [1].

Het “niet meer dan anders principe”

Ook in de nieuwe warmtewet wordt het ‘niet meer dan anders principe’ gehanteerd. Dit principe moet ervoor zorgen dat een huishouden met een warmtenet aansluiting niet meer betaalt dan bij een reguliere gasaansluiting. Dus warmte leveranciers mogen niet meer verdienen aan een klant dan een energieleverancier. De prijs die ze handhaven mag niet hoger zijn dan het dat andere energieleveranciers rekenen.

Belangrijke overwegingen voor betaalbaarheid

Ook met de nieuwe wetgeving blijft het belangrijk dat het rijk en de gemeentes ervoor zorgen dat het aantrekkelijk blijft voor burgers om deel te nemen aan een warmtenet. Dit is immers ook de bodem onder een warmte initiatief: zonder draagvlak en interesse van burgers zal de aansluiting op een warmtenet niet slagen. Daarom is het van groot belang dat er een aantal randvoorwaarden concreet worden ingevuld door overheid en gemeente. Bovendien moet de gemeente idealiter de regie naar de burger organiseren en waarborgen, zodat deze niet van het kastje naar de muur wordt gestuurd, met als gevolg dat het enthousiasme, om over te stappen wordt getemperd.

Om warmtenetten transparant en betaalbaar te houden zien wij dat de volgende thema’s van groot belang zijn:

1. Projecten moeten zo efficiënt mogelijk worden uitgevoerd
   De belangrijkste bijdrage om warmte betaalbaar te houden is te zorgen dat projecten efficiënt en in een keer goed worden uitgevoerd. Daarin ligt de grote winst: zeer tevreden stakeholders én een betaalbaar tarief voor de burger. Het is cruciaal om een goede regie te voeren op de ontwikkeling van het warmtenet door een expert die de kritische kennisthema’s doorleefd heeft en daarnaast sterke ervaring heeft met Lean en Agile werken. Op deze manier heeft het traject het minste last van technische “uitvoeringsverliezen” en sociale “samenwerkingsverliezen”.
2. Prijsplafonds worden met het Wcw gesteld en gehandhaafd: De overheid zal een grens stellen aan de prijs die huishoudens betalen voor het gebruik van een warmtenet. Dit beschermt bewoners tegen excessief hoge leveringslasten [3].
3. Transparantie en communicatie over de kostenstructuur: Het is cruciaal dat zowel energiebedrijven als overheden duidelijk communiceren over de kostenstructuur van warmtenetten. Dit helpt bewoners om weloverwogen beslissingen te nemen.
4. Subsidies en financiering worden helder en transparant aangeboden: Overheidssteun in de vorm van subsidies kan helpen om de initiële kosten van de aansluiting op een warmtenet te verlagen, waardoor het aantrekkelijker wordt voor bewoners.
5. Aansluitkosten worden zo transparant en zo laag mogelijk gehouden:
   Een woningeigenaar die wordt aangesloten op een warmtenet betaalt daarvoor eenmalig aansluitkosten. In veel gevallen betaalt de gemeente hieraan mee. Dat kan verschillen per gemeente of wijk. Vaak kan er ook subsidie worden aangevraagd voor de aansluiting op een warmtenet: voor woningeigenaren kan dat via de ISDE-subsidie en voor verhuurders via de SAH-regeling [7]. Het is van belang dat de burger hier niet allemaal zelf achteraan moet om dit te regelen, en dat er een helder inzicht in de aansluitkosten wordt gegeven, inclusief de mogelijke subsidies.
6.  Meer partijen, op termijn, leidt tot meer keuze voor gemeentes:
   Gemeentes overwegen welke aanbieder het beste past bij de lokale situatie. Als er meer partijen zijn waaruit ze kunnen kiezen, kan het op termijn ook leiden tot interessante mogelijkheden. Op dit moment is er in het voortraject weinig tot geen keuzemogelijkheid voor een gemeente. En als het warmtenet eenmaal aangelegd is, zal de gekozen aanbieder, op basis van de gemaakte afspraken acteren en kan de burger niet meer switchen naar een andere warmtenet aanbieder. Dan is er dus geen sprake meer van concurrentie. Meer partijen kunnen op termijn tot meerkeuzemogelijkheid en een beter aanbod voor de burger leiden.

HillFive helpt u om betaalbare tarieven te waarborgen

Warmtenetten bieden een duurzame oplossing voor de toekomst, maar het is essentieel dat de tarieven betaalbaar blijven voor bewoners. Door middel van nieuwe wetgeving, prijsplafonds en transparante communicatie kunnen we ervoor zorgen dat warmtenetten een haalbare en betaalbare optie worden voor iedereen.

De nieuwe warmtewet is een stap in de goede richting, omdat deze wet lokale overheden meer controle geeft over de tarieven en een betere bescherming van consumenten tegen hoge kosten[5].

Het is nu bij de uitvoering vooral belangrijk dat projecten efficiënt worden uitgevoerd, zodat niet onnodig kosten worden gemaakt en de technische en sociale verliezen zo klein mogelijk blijven.

HillFive biedt de expertise en ervaring om samen met u duurzame, rendabele en toekomstbestendige warmtenetten te realiseren. Neem contact met ons op voor een verkennend gesprek en ontdek hoe we uw ambities kunnen versterken!

References

[1] Nieuwe wet moet warmtenet verbeteren, maar of het goedkoper wordt is …

[2] Stadsverwarming dé belofte voor energietransitie, maar bewoners vrezen …

[3] Kabinet wil grens kunnen stellen aan prijs gebruik warmtenet – NOS.nl

[4] Warmtenet goedkoper dan warmtepomp, maar niet voor de burger – NOS.nl

[5] Nieuwe wet moet warmtenet verbeteren, maar of het goedkoper wordt is …

[6] Warmtenet duurder dan gas: oplossing blijft uit – Radar – het …

[7] ISDE Subsidieregeling voor verduurzaming woningen en gebouwen opnieuw open met verhoogd budget | Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl

[8 ]SAH-regeling: Stimuleringsregeling aardgasvrije huurwoningen (SAH)